Parasieten: Kieuwworm
Nauw verwant aan de in een eerder artikel verschenen huidworm, is de kieuwworm (Dactylogyres). Op het eerste gezicht lijken deze twee parasieten, die behoren tot de hoofdgroep “Wormachtigen”, sterk op elkaar. Toch is het belangrijk het onderscheid te kunnen maken, want hoewel ze met dezelfde middelen bestreden kunnen worden, ziet het behandelplan er toch anders uit. Daarnaast kan de kieuwworm zoals de naam al aangeeft veel meer schade aanrichten door zijn voorkeur om op de kwetsbare kieuwen van een koi te parasiteren. Een kieuwworm kan ongeveer 300 micron (0,3 millimeter) groot worden en heeft daarmee ongeveer 2/3 van de lengte van een huidworm.
Herkennen
Met de microscoop, na afname van wat huidslijm (liefst afgenomen vlak achter de kieuwen) of een kieuwbiopt, is de kieuwworm vanaf 40x vergroting te zien. Bij 100 tot 200x vergroten kun je goed zien of je echt met een kieuwworm van doen hebt. Daar waar we bij de huidworm een embryo van de nieuwe generatie konden verwachten, is dit bij de kieuwworm niet het geval. De kieuwworm legt namelijk eitjes in tegenstelling tot de levendbarende huidworm. Bij de kieuwworm moeten we letten op de vier oogvlekken (zwarte vlekjes) die samen een soort clownsgezichtje vormen. Wanneer je de oogvlekken ontdekt, dan weet je zeker dat je met een kieuwworm van doen hebt. Ook de kieuwworm bezit een krans van scherpe haken, waarmee hij zich vastzet en waarmee de schade wordt aangericht op de kieuwen de vis. U kunt zich voorstellen dat deze worm dus gevaarlijker is dan de huidworm en snel(ler) ingrijpen bij constatering daarom belangrijk is.
Cyclus
De kieuwworm legt dus eitjes, die naar de bodem van de vijver zinken. Afhankelijk van de temperatuur komen deze na een paar dagen uit. De jonge kieuwwormen gaan dan op zoek naar een nieuwe gastheer (koi). Hiervoor gebruiken ze de oogvlekken, waarmee ze licht en donker kunnen onderscheiden en op die manier op de contouren van de vis af zullen zwemmen. Ze “landen” dan ergens op de vis en verplaatsen zich richting de kieuwen. Door een afstrijkje te maken vlak bij de kieuwen geeft u dus de grootste kans ze te vinden.
Symptomen
De scherpe haken van de wormen irriteren en beschadigen de vissen, waardoor ze kunnen gaan schuren/flitsen in een poging zich van de wormen te ontdoen. Ter verdediging kan de slijmhuid van de koi dikker worden. Ook de kieuwen waarin de wormen actief zijn kunnen slijm gaan produceren waardoor de koi moeilijkheden kan krijgen met ademen, met versnelde kieuwbewegingen tot gevolg. Ook achteruitzwemmen, schuren met de kieuwen over uitstekende delen, het dichthouden van één kieuwdeksel en het “spoelen” met zand (of lucht als er geen zand op de bodem ligt) zijn kenmerken die kunnen voorkomen. De vis neemt dan een hap zand of lucht en perst die door de kieuwen, wat een wolk zand of een bellenspoor achter de kieuwen tot gevolg heeft.
Behandeling
Er zijn wormenmiddelen in de handel die buiten het doden van de worm geen schadelijke bijeffecten hebben. In dat geval kan de filter mee blijven draaien tijdens de behandeling (de nitrificerende bacteriën worden niet aangetast). Wel moet de UVC (en eventuele ozoninstallatie) uit om te snelle afbraak van het middel te voorkomen. Een nadeel is dat de eitjes vaak bestand zijn tegen dit middel. Dit betekent dat er bij de diagnose kieuwworm tenminste twee keer behandeld moet worden. De eerste keer om de wormen te doden, de tweede keer om de wormen te doden nadat die uit het ei zijn gekropen. Het aantal dagen tussen de behandelingen is afhankelijk van de watertemperatuur. Hoe warmer het water, hoe sneller de cyclus en dus hoe sneller de tweede behandeling moet plaatsvinden.
Raadpleeg voor het te gebruiken middel en een op uw situatie toegespitst behandeladvies Antonis Vijvers.
Tot slot
Los naast een eventuele behandeling ook altijd de onderliggende oorzaak op (stress, waterkwaliteit enzovoort) anders is de behandeling zinloos en is het wachten op een volgende uitbraak van parasieten.
Joop van Tol
