Huidworm
Eén van de meest voorkomende parasieten op koi is Gyrodactylus of huidworm. Zoals de naam al suggereert valt de huidworm onder de hoofdgroep “Wormachtigen”. Het betreft een meercellig, dierlijk organisme dat tot ongeveer 0,5 millimeter (500 micron) groot is, en zich voornamelijk voedt op de huid van de koi.
Herkennen
Met de microscoop, na afname van wat huidslijm, is de huidworm vanaf 40x vergroting te zien. Bij 100 tot 200x vergroten kun je goed zien of je echt met een huidworm van doen hebt. De kieuwworm (Dactylogyrus) vertoont namelijk sterke gelijkenissen met de huidworm en het is van belang deze goed uit elkaar te houden in verband met een eventuele behandeling. De huidworm heeft een tweekantige kop waarmee hij voedseldeeltjes uit de omgeving haalt. De werkelijke schade richt worm aan met de “kont”. Hier bevinden zicht twee vlijmscherpe haken en een krans van kleinere haken waarmee de worm zich vastzet op de huid van de vis en daardoor de nodige irritatie en schade kan aanrichten. De huidworm is levendbarend. Dit wil zeggen dat het jong zich volledig ontwikkelt in het ouderdier in plaats van in een eitje en compleet volgroeid ter wereld komt. Het jong kun je vaak al in het ouderdier zien zitten (bij 100-200x vergroting), tenzij het natuurlijk net geboren is. Soms zie je in het embryo alweer de volgende generatie zitten, de worm is dus al zwanger voor de eigen geboorte. Om de vijf à tien dagen (afhankelijk van de watertemperatuur) brengt een huidworm een jong voort. Dit betekent een verdubbeling van het aantal wormen in vijf à tien dagen, waardoor er al snel een plaag kan ontstaan.
Verschil Huidworm en Kieuwworm
Een kieuwworm is wat kleiner dan een huidworm en legt eitjes. Het ontbreken van een zichtbaar embryo is dus een indicatie dat je naar een kieuwworm kijkt. Een nog betere indicatie is dat een kieuwworm vier oogvlekken heeft, die samen iets weg hebben van een clownsgezichtje. Het onderscheid tussen de twee soorten wormen is van belang omdat (hoewel je met hetzelfde middel kunt behandelen) bij de diagnose kieuwworm meerdere behandelingen nodig zijn. De eitjes van de kieuwworm zijn namelijk bestand tegen de meeste wormenmiddelen, waardoor een herhaling van de behandeling noodzakelijk is om in een later stadium de uitgekomen eitjes te bestrijden. Bij een huidworm volstaat meestal één behandeling, hoewel er tegen veel wormenmiddelen een hoge mate van resistentie is ontstaan.
Symptomen
Door irritatie als gevolg van de scherpe haken en de beweeglijkheid van de huidworm gaat de koi als verdedigingsmechanisme extra slijmhuid aanmaken om de worm te hinderen. De vis kan hierdoor dof worden en wit uitslaan. Ook typisch gedrag bij een ernstige besmetting is het schuren/filtsen van de koi. De vis zoekt scherpe dele in de vijver op om te proberen de wormen van het lijf te schuren. Dit kan, naast de schade door de worm zelf, extra beschadiging van de vis opleveren. Eventuele wondjes kunnen gaan ontsteken en een opstapplaats bieden voor andere parasieten als bacteriën, schimmels en klokdiertjes.
Behandelen
Er zijn wormenmiddelen in de handel die buiten het doden van de worm geen schadelijke bijeffecten hebben. In dat geval kan de filter mee blijven draaien tijdens de behandeling (de nitrificerende bacteriën worden niet aangetast). Wel moet de UVC (en eventuele ozoninstallatie) uit om te snelle afbraak van het middel te voorkomen.
Tot slot
Een enkele huidworm hoeft geen reden tot paniek te zijn. Elke vis draagt wel een enkele parasiet met zich mee. Een gezonde vis, gehouden onder goede omstandigheden houdt het aantal parasieten zelf onder controle. Pas bij grotere aantallen en als de vis zichtbaar last heeft is een behandeling aan te bevelen. Uiteraard moet de oorzaak (bijvoorbeeld een slechte waterkwaliteit) ook worden opgelost, anders is elke vorm van behandelen zinloos (symptoombestrijding).
Joop van Tol
