Ammoniak (deel 2)
In Ammoniak deel 1 hebben we geconstateerd hoe ammoniak in de vijver ontstaat en hoe giftig het is. In dit artikel leggen we de nadruk op het ontstaan van een ammoniakpiek in de vijver, de verschijnselen die de vissen daardoor tentoon kunnen spreiden en wat we kunnen doen om dit te voorkomen en te verhelpen.
Ontstaan van een piek
Normaliter zorgt het nitrificatieproces ervoor dat de in de vijver aanwezig ammonia (ammoniak (NH3) plus ammonium (NH4+)) wordt omgezet naar nitriet. Een te hoge concentratie kan voorkomen in de volgende gevallen:
- Een nieuwe vijver of (gewijzigde) filter bevat nog onvoldoende bacteriën om de ammonia af te breken die de vissen uitscheiden (nieuw vijver syndroom).
- Pompuitval voorkomt dat er ammoniarijk water door het filter wordt geleid
- Medicatie (antibiotica, FMC e.d.) of schadelijke middelen hebben de nitrificerende bacteriën (deels) gedood
- Gebruik van algenmiddelen zorgen door de afstervende algen voor een plotselinge piek waar het filter niet op berekend is.
- Te snel te veel gaan voeren in het voorjaar, terwijl de kolonie nitrificerende bacteriën nog niet op oorlogssterkte is.
- Het aanhechtingsoppervlak voor de bacteriën is onvoldoende (de filter is te klein)
- Er wordt onvoldoende water ververst, waardoor de KH te laag is geworden en een pH crash is ontstaan.
- Het filtermateriaal is droog komen te staan en de bacteriën zijn afgestorven.
- De vijver is flink uitgebreid met nieuwe vissen en de kolonie bacteriën is daardoor onvoldoende groot om het verhoogde ammonia-aanbod om te zetten.
Verschijnselen bij een piek
Boven de 0,1 milligram ammoniak (NH3) ontstaan vergiftigingsverschijnselen bij de koi. Deze kunnen zich als volgt uiten:
- Aantasting van de kieuwen.
- Aantasting van de (slijm)huid waardoor de vis ruw aanvoel
- Afsterven of rafelig worden van de vinnen
- Buikwaterzucht als gevolg van een verstoorde vloeistofuitwisseling
- Springen van de vissen (vluchtgedrag)
- Lusteloosheid en stoppen met eten.
- Afname immuniteit waardoor secundaire parasieten hun slag kunnen slaan.
Structurele Maatregelen bij een piek
Wanneer de oorzaak niet opgelost wordt is elke maatregel zinloos. Bij de bovenstaande oorzaken kunnen de volgende maatregelen worden genomen:
- Matig voeren. De populatie langzaam opvoeren
- Pomp vervangen of herstellen. Stroomuitval oplossen.
- Actieve kool gebruiken om medicijnresten weg te filteren. Voortaan in de behandelbak behandelen of het filter van de vijver kortsluiten.
- Geen algenmiddelen meer gebruiken in het vervolg.
- Héél langzaam het voer opbouwen bij de start van het seizoen.
- Filter uitbreiden.
- Meer water verversen in het vervolg.
- Het probleem (lekkage o.i.d.) oplossen.
- Niet meer voeren dan aan de oude populatie werd gegeven en dan heel langzaam opvoeren
Acute maatregelen bij een piek
Los van de structurele probleemoplossing is het zaak om de ammoniakpiek zo snel mogelijk te verhelpen. U kunt bacteriepreparaten proberen in de hoop het (opnieuw) opbouwen van de bacteriekolonie te versnellen. Het gebruik van zeoliet of een ammoniabindend middel kunnen zeker nuttige diensten bewijzen om de piek zo snel mogelijk af te vlakken.
Zeoliet is een vulkanisch gesteente met een hele fijne structuur. Het is in staat om ammonia “af te vangen”. Hang hiervoor een zak met zeoliet op een plek waar veel vijverwater langs stroomt (bijvoorbeeld in de filter of bij de uitstroom daarvan). Wanneer de ammonia tot (vrijwel) nul gedaald is, haalt u telkens een deeltje zeoliet uit uw systeem, net zolang totdat u geen zeoliet meer nodig hebt om de waarde op nagenoeg nul te houden. Wanneer de ammonia tijdens dit proces weer begint op te lopen is het zeoliet verzadigd en dient geregenereerd te worden. Het is daarom handig dat u beschikt over twee zakken zeoliet, dan kunt u de ene zak regenereren, terwijl de andere zijn werk doet. Regenereren doet u door de zeoliet een bijvoorbeeld een metselkuip met schoon water te leggen en hier 50 gram zout per liter water aan toe te voegen en dit vervolgens te beluchten. Laat dit zes tot twaalf uur pruttelen en ververs halverwege een keer het water en het zout. De zeoliet geeft dan de ammonia af aan het water en kan na afspoelen met schoon water worden hergebruikt.
Wilt u alles over waterkwaliteit en watersamenstelling weten? Wij verkopen het prachtige, informatieve boek KoiBijbel: Waterkwaliteit van Joop van Tol via onze webshop!
Joop van Tol