Ammoniak ( deel 1)
Ammoniak (deel 1)
In de artikelen over de Stikstofkringloop en meer specifiek Nitrificatie komt de stof Ammoniak voor. Ammoniak (NH3) is een stof die vrijkomt bij de vertering van eiwitten door de vissen. Het is een zeer giftig, goed in water oplosbaar, gas dat bestaat uit een stikstofatoom (N) en drie waterstofatomen (H).
Het wordt als afvalstof uitgescheden via (voornamelijk) de kieuwen van de vissen. De vissen kunnen deze ammoniak alleen kwijt als de concentratie hiervan in het omringende water lager is dan in de bloedbaan van de vis. Via een proces dat diffusie heet verplaatsen ammoniakmoleculen zich als het goed is van een hoge concentratie (de bloedbaan) naar een lage concentratie (het vijverwater) totdat er een evenwicht ontstaat en er dus een even grote concentratie ammoniak zich in de bloedbaan van de vis als in het vijverwater bevindt.
Te hoog
Wanneer de ammoniak in de vijver te hoog is, kunt u zich voorstellen dat de vis zijn afvalstoffen niet kwijt kan en zichzelf vergiftigd. De concentratie ammoniak in de vijver mag niet boven de 0,1 milligram per liter bedragen. Dat is één tienmiljoenste deeltje en dus een onvoorstelbaar lage concentratie, namelijk één deeltje ammoniak op 10.000.000 deeltjes water. Boven de 0,1 milligram ammoniak begint de vis zichzelf te vergiftigen! Om de hoeveelheid ammoniak in de vijver binnen de perken te houden hebben we nitrificerende bacteriën nodig, die zich huisvesten op het filtermateriaal in de biologische filter (zie het artikel Nitrificatie).
Meten is weten
Door een natuurkundig proces zal veel van de Ammoniak (NH3) die vrijkomt in het water worden omgezet in het veel minder schadelijke Ammonium (NH4+). Dit proces wordt grotendeels gestuurd door de zuurgraad (pH) en in mindere mate door de temperatuur. Een hoge pH zorgt ervoor dat de component Ammoniak groter wordt en er dus eerder gevaar ontstaat bij een verhoogde Ammonia-meting.
Wat we met onze testsetjes meten is namelijk de combinatie van Ammoniak én Ammonium. Samen noemen we dat Ammonia. Van die gemeten concentratie Ammonia zullen we dus de giftige component Ammoniak moeten bepalen om te zien of we binnen de norm van 0,1 milligram per liter blijven. Hiervoor zijn tabellen opgenomen in de gebruiksaanwijzing van de testset. Zie bijvoorbeeld onderstaande tabel.
Stel u meet 1,0 milligram Ammonia en uw pH is 8. De concentratie ammoniak is dan 0,04 milligram, waardoor uw vissen geen gevaar lopen. Was uw pH 9 geweest dan was de ammoniakcomponent 0,18 milligram. Zwaar giftig voor de vissen! Vergeet dus niet na de meting de werkelijke Ammoniakcomponent te bepalen. Die bepaalt het gevaar!
Tot slot
In vervolgartikelen zullen we zien waardoor de ammoniakconcentratie te hoog kan oplopen, welke verschijnselen dit bij de vissen teweegbrengt en welke maatregelen we kunnen nemen om dit te voorkomen of, als het leed al geschied is, het tij te keren.
